بیش فعالی در کودکان چیست؟

بیش فعالی کودکان و نقص توجه یکی از مشکلات کودکان است که اینروزها خیلی از پدر و مادرها از شیطنت زیاد فرزندانشان نارضایتی دارند. آن‌ها بیان میکنند که فرزندانشان مرتب در حال جنبش و فعالیت هستند و نوعی حالت بی قراری و نا آرامی در آن‌ها مشاهده میشود. آن‌ها دلیل این فعالیت زیاد را نمی‌دانند و مرتب کودکانشان را مورد سرزنش قرار میدهند .

در عصر جدید این مشکل به علل مختلف مورد مداخله محققان و دانشمندان قرار گرفته است. اختلال ADHD «بیش فعالی کودکان» مجموعه نشانه هایی است با محدودیت میزان توجه که با سطح رشد فرد ناهماهنگ است و به نقض توجه و تمرکز ، رفتار غیرمنتظره و بیش فعالی منتج میشود.

مشخصه اساسی این مشکل وجود الگوی پایدار ضعف توجه یا بیش فعالی تکانشگری است که در قیاس با آنهایی که در همان سطح از رشد هستند شدیدتر است.

برای برآورد کردن عوامل تشخیصی این مشکل بایستی در کمترین حالت شش ماه ادامه داشته باشد و در محل خانواده ،خانه و مدرسه وجود داشته باشد و در کارکرد اجتماعی و تحصیل خلل ایجاد کرده باشد، هم چنین پیش از ۷ سالگی علائم وجود داشته باشد.

بیش فعالی و نقص توجه چیست؟

بیش فعالی کودکان به حالتی دلالت میکند که در آن کودک به طوری افراطی و بیشتر از حد معمول فعال و پر جنب و جوش است. جنبش زیاد این کودکان نه فقط خود آن‌ها بلکه اطرافیان، دوستان ، معلمان را گرفتار مشکل میکند . در میان درصد بالایی از معتادین و آنهایی که ترک تحصیل کرده اند نشانه‌های بیش فعالی و نقص توجه در دوران کودکی مشاهده شده است.

از طرفی کودکان گرفتار بیش فعالی و نقص توجه در ریسک خطر بالایی از اختلال سلوک، شخصیت ضد اجتماعی و سوء مصرف مواد روانگردان هستند. ، لذا آگاهی همگان علی الخصوص پدر و مادر و معلمان از این حالت‌ها از ارزش بالایی بهره مند است. بیش فعالی کودکان و نقص توجه (ADHD) شرایطی را برای کودک ایجاد میکند که نتواند آرام و بدون جنبش بنشیند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به یک موضوع مشخص معطوف کند.

از هر 100 کودک ۵ کودک میتوانند به اختلال بیش فعالی و نقص توجه مبتلا باشند و هم چنین در سالهای دبستان گسترش این مشکل در پسران نه درصد و در دختران چهار درصد است.

 

کودکان بیش فعال احساس خطر نمی کنند و به امورات پرخطر علاقه نشان می دهند که گاهی اطرافیان این موضوع را نشانه شجاعت کودک می دانند، در حالتی که این مورد یکی از نشانه‌های بیش فعالی کودکان به حساب می‌آید.

تشخیص بیش فعالی کودکان با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه‌ای از این نشانه‌ها باید (حداقل در طی مدت ۶ ماه) مورد وارسی قرار بگیرد. کودک این موارد را بطور معمول پیش از هفت سالگی نشان میدهد . هم چنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط‌ های گوناگونی مانند مدرسه یا خانه گرفتار مشکل میکند و حتی با همسالان و همکلاسی های خود هم کنار نمی آید.

  در تحقیقات ویرجینیا داگلاس (۱۹۷۹) در کانادا این موضوع مطرح شد که هسته‌ی اساسی مشکل این کودکان نقص در حفظ توجه ، کنترل تکانه‌ها و نوسان در تحریک است تا فعالیت بیشتر از اندازه .

این پژوهش‌ها سبب شد تا نام این مریضی در چاپ چهارم دفترچه آماری تشخیص بیماری‌های روانی به اختلال نقص توجه تغییر یابد. حدود 30 سال است که این مشکل با سه نشانه اساسی شامل نقص توجه ، بیش فعالی، تکانشگری تعریف شده است که اینروزها به دو مورد بیش فعالی و تکانشگری خلاصه شده است.

دلیل حذف ویژگی نقص توجه آن است که برآیند تحقیقات علمی متعدد مشخص کرده اند که خلاف تصور قبلی به طور اساسی دارای نقص توجه نیستند بلکه نقص توجه در آنها اختلالی ثانویه است.

تکانشگری چیست؟

رفتار تکانشی را اینطور توصیف می کنند:

1_ ناتوانی در کنترل بازداری و ممانعت از عمل

2 _عمل بدون فکر ، ملاحظه و تامل

۳- عمل بدون برنامه ریزی و از قبل هماهنگ شده

۴- احساس عمل لحظه ای و ناگهانی

نکات اساسی و مهم در زمینه بیش فعالی کودکان

۱ – «بیش فعالی کودکان» شایع‌ترین اختلال جاری و دیرینه روانپزشکی کودکان است و در پسران ۲ تا سه برابر بیشتر از دختران دیده میشود

2 – بیشتر وقتها «بیش فعالی کودکان» تا سن بزرگسالی ادامه پیدا می کند. اگر نقص توجه / بیش فعالی بهبود نگردد با احتمال فراوان دشواری هایی را در مدرسه در پی دارد.

۳- «بیش فعالی و نقص توجه» کشف تاز های نیست و بکارگیری دارو برای علاج «بیش فعالی» نیز کار تازه‌ای نیست.

۴- این امکان وجود دارد که «بیش فعالی کودکان» بگونه‌ای ژنتیکی منتقل شود بدین معنا که می تواند به گونه‌ای اختلال ، وراثتی باشد.

۵- «بیش فعالی کودکان» بیشتر به همراه دیگر اختلالات دیده می شود . رایج‌ترین آن‌ها ناتوانی یادگیری و مشکلات  رفتاری است مانند «اختلال» نافرمانی مقابله ای» و «اختلال سلوک».

6 – به دو دلیل تشخیص و بهبود هر چه سریعتر «بیش فعالی کودکان» با اهمیت است . اول اینکه درمان به کسی که هم اکنون در سن کودکی است یاری می‌کند .

چنانچه کودک درس های  خود را هر چه آسانتر در مدرسه یاد بگیرد، به وی یاری میشود تا از رنجش و اضطراب و فشارهای روحی متعاقب از مشکلات درسی دور بوده و از مورد خشم بودن دیگر کودکان و درگیری با والدین در امان باشد.

دوم بهبود سریع‌ تر میتواند ریسک مشکل رفتاری «بیش فعالی کودکان» را که با احتمال فراوان ، تا دوره بزرگسالی تداوم می‌یابد بکاهد .

۷- تشخیص «بیش فعالی کودکان» بر اساس سابقه‌ی دقیق مادر و پدر یا بقیه که در تربیت کودک سهیم هستند، گفتگو با معلمان و دیگرانی که با کودک سر و کار دارند و مقیاس‌های سنجش (که در توصیف وجود و شدت علایم به کار می‌رود) صورت میگیرد. تشخیص «بیش فعالی» در بالغین و بزرگسالان بر پایه گفته‌های خود شخص و کسیکه به فرد بزرگسال نزدیک است می باشد.

۸- هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تعیین این که کودکی «بیش فعالی» دارد یا نه، وجود ندارد. و تشخیص در گفتگو با فرد بیمار یا والدین و مقیاس‌های سنجش صورت میگیرد .

۹- در خیلی از مواقع مسائل زیادی از «بیش فعالی کودکان ، جوانان و افراد بزرگسال کاهش پیدا میکند و در برخی موقعیت‌ها از بین می رود. بهبود با دارو میتواند در هفتاد درصد کودکان در سنین مدرسه‌ای و حداقل شصت درصد افراد بزرگسال دارای «بیش فعالی» نتیجه‌ای بسیار خوب داشته باشند.

۱۰- درمان روانپزشکی «بیش فعالی» می‌تواند هم برای کودکان و هم افراد بزرگسال کمک فراوانی باشد. تغییرات در برنامه تربیتی کودک می‌تواند پدران و مادرانی را که با کودک مبتلا به «بیش فعالی» سر و کار دارند کمک کند. 

۱۱ – در بزرگسالی دارو تاثیر گذار است و بررسی‌ها مشخص کرده اند که بهبود هایی مانند درمان زوجین و بهبود از راه درمان روان شناختی می‌تواند موثر باشد.

شیوع بیش فعالی و نقص توجه

از هر یکصد کودک پنج کودک پتانسیل دارند دچار ADHD باشند. پسران ۳ برابر بیشتر از دختران در خطر مبتلا شدن هستند. . بیشتر این دشواریها پیش از ۷ سالگی شروع می‌شوند و امکان دارد پدر و مادر تا زمانی که فرزندشان بزرگ‌تر نشده متوجه مشکل او نشوند.

پزشکان نمی‌دانند که چه چیزی سبب پیدایش ADHD می شود ولی بررسی‌هایی بر روی مغز آدم ، آن‌ها را به فهم علت‌های اجتماعی ADHD نزدیکتر کرده است. پزشکان معتقد مبتلایان به ADHD فاقد میزان کافی از مواد شیمیایی خاص بنام میانجی‌های عصبی در مغز هستند. این مواد شیمیایی به مغز در کنترل کردن رفتار کمک میکنند .

عوامل تشدید بیش فعالی در کودکان

به عنوان نمونه ، تحقیق ترایتز (۱۹۷۹) روشن کرد که پایگاه اجتماعی – اقتصادی، با گسترش و شدت این مشکل همبستگی دارد. بدین معنا که در طبقه‌های اجتماعی پایین‌تر میزان گسترش و شدت علایم بیش‌تر است

عوامل اجتماعی – فرهنگی نیز در این بین دخالت دارند. و پسران ۳ تا ۹ برابر بیشتر از دختران، به این مشکل گرفتارند . حدود سه تا پنج درصد کودکان ، با اختلال «بیش فعالی» هستند و بیست تا سی درصد این شمار ، فقط نقص توجه دارند، بدون این که در تکانشگری یا بیش فعالی مشکلی داشته باشند.

از علایم و نوعهای «بیش فعالی کودکان»، فقدان توجه رایج‌ترین نوع در دختران و بروز بیش فعالی در پسران است. بطوریکه میزان بیش فعالی در پسران سه تا پنج برابر بالاتر از دختران است و ممکن است این موضوع با شرایط جسمی کودک در رابطه باشد.

ویژگی های بیش فعالی در کودکان

آغاز اختلال «بیش فعالی» امکان دارد در نوزادی باشد، چنین نوزادانی زیاد گریه میکنند . از بغل مادر فرار میکنند ، لگد می‌زنند، جیغ می‌کشند، در مکیدن مشکل دارند و نسبت به محرک‌ها بسیار حساس اند و در اثر سر و صدا، نور، تغییرات میزان حرارت و یا باقی تغییرات محیطی دچار آشفتگی می شوند.

گاهی نیز ، برعکس چنین بچه هایی شل و بیحال هستند، اغلب اوقات می‌خوابند و به نظر میاد که در ماه اول زندگی رشد آهسته‌ای دارند. به طور معمول ویژگیهای بیش فعالی از اوایل دوره‌ی کودکی ظهور میکند .

از مشکلات بالینی این کودکان می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

عدم توانایی در تمرکز و توجه لازم هنگام کارها و فعالیت‌های عادی مانند انجام تکالیف درسی و وظایف خانگی

• به نظر میرسد هیچ دقتی به صحبت‌های فرد مقابل ندارند
• در به پایان رساندن کارها حتی فعالیتهایی که علاقه مند است ، مشکل دارد و آن‌ها را نیمه کاره رها می کند
• درصد مبتلا شدن به اختلالات زبان و گفتار و شنیداری وجود دارد
• عدم فرمانبرداری و دستور العمل‌های ارائه شده
• ضعف در برنامه ریزی و آینده نگری
• بی علاقگی به فعالیت ها و بازی های فکری
• گم کردن یا جاگذاشتن دائم وسایل شخصی
• حواسپرت بودن
• رفتار تکانشی
• وول خوردن و تکان خوردن زیاد، بپر بپر خیلی زیاد
• ضعف در انجام بازی‌های آرام
• زیاد صحبت کردن و پریدن وسط حرف دیگران
• تلاش برای جلب توجه
• عجله در پاسخ دادن به سوالات
• عدم صبوری
• رفتار های پرخاشگرانه
• خواب پر تنش و استرس
• مشکل ایجاد کردن حین بازی با بقیه و کارهای ناگهانی بدون فکر
• ضعف حرکتی (دست و پا چلفتی)
• آسیب به خود، کندن مو و پوست خود
• برخورداری از هوش مناسب،  اما ضعف در توجه باعث ناتوانی در یادگیری این کودکان می شوداعتماد به نفس پایین و حساس به ناکامی ها و موانع
• شیوع زیادتر در پسران و به نسبت در پسران چشم آبی با موهای بور بیش‌تر است

 

نشانه‌های بیش فعالی در کودکان

اختلال «بیش فعالی» دارای ۳ نشانه با اهمیت است که به طور پایدار مشاهده می شوند:

۱- نقص توجه ۲- بیش فعالی ۳- تکانشگری

  نقص توجه :

یکی از ویژگیهای اساسی و مهم این مشکل که بطور تقریبی همواره وجود دارد این است که آن‌ها به سادگی گرفتار حواس پرتی و پریشانی فکر یا آستانه کوتاه توجه می‌شوند. این دشواری مانند بیش فعالی چندان مشهود نیست. کودکان در قیاس با افراد بزرگسال نسبتا فاقد توانایی تمرکز و ادامه انجام وظایف بلند مدت و کسالت آور می‌باشند.

این افراد مانند یک کودک نوپا و شاگرد کودکستانی با شتاب از کاری به کار دیگر می‌پردازد و در پایان به نظر میاد که در انجام کار گرفتار سرگشتگی است. در مدرسه چون قادر نیست برای مدت زمانی زیاد به چیزی توجه کند، تکالیفش را تمام نمی‌کند وبه قوانین عمل نمی‌کند. در منزل نیز مادرش متوجه میشود که《 او به مدت زیادی به چیزی گوش نمی‌دهد، فکر نمی‌کند، چیزی به خاطر نمی‌آورد.

در میان انجام کاری، کار دیگری را آغاز میکند، کارها نیمه تمام اند اتاقش بی نظم و لباسها نامرتب است. کودکان دست کم برای زمان کمی میتوانند به دقت به چیزی گوش دهند.

این کودکان مشکل هایی را در توجه انتخابی نشان میدهند و با توجه به اینکه قادر به کنترل توجه خود نیستند در هنگام انجام کارها و تکالیف به رویا پردازی می کنند و این درماندگی خود عاملی برای ناتوانی‌های تحصیلی و رفتارهای اجتماعی میشود

 

بیش فعالی:

بیش فعالی حرکتی، شاید یکی از نخستین علائمی است که در سالهای پیش دبستانی ، مشاهده میشود اولیا و معلمان آن‌ها را به منزله‌ی کودکانی که بیشتر از اندازه پرتحرک ، دارای کنجکاوی اغراق آمیز توصیف میکنند . مرتبا به اطراف می‌دوند و از در و دیوار بالا می‌روند.

در آرام نشستن مشکل دارند حتی در موقع خواب بیشتر از حد معمول وول می خورند و همواره در حال رفتن و عمل کردن اند مانند این است که بوسیله یک موتور تحریک می‌شوند. این کودکان به هر چیزی که سر راهشان باشد دست می‌زنند، گاهی دراثر اشتباه آن را می‌شکنند.

وسایل را به هم می‌ریزد بطور معمول مادر این حس را دارد که یک لحظه نمتوانم از کودکم غافل شوم. معمولا هم در بخش اورژانس این پسر بچه ها بیشتر دیده می شوند. این کودکان بسیار پر حرف و وراج هستند.

 تکانشگری یا عدم بازداری :

مقصود از تکانشگری، انجام یک عمل بدون فکر و تامل در زمینه آن عمل و نتیجه آن است بعبارتی دیگر برانگیختگی در این کودکان ، عدم توانایی در فکر کردن پیش از انجام یک عمل نیست بلکه انجام عمل قبل از آن که مدتی را به فکر کردن اختصاص دهند است. 

تکانشگری یکی از اجزای اساسی اختلال بیش فعالی است به همین خاطر این خاطر در قانع شدن مشکل دارند. شاید به همین علت است. که از پیامدهای رفتار خود تجربه کسب نمی کنند و حتی بعد از تنبیه شدن، مجددا رفتارهای منفی خود را تکرار می کنند.

این کودکان مانند کودکی که چند سال از حد سنی خود کوچکتر است رفتار میکنند. به عنوان مثال چنانچه چیزی یا افرادی در آنچه او می‌خواهد اقدام نمایند یا کوتاهی کنند خیلی عصبی و پرخاشگری می کند، امکان دارد لوازم را به اطراف پرت کرده یا بشکند و گاهی با دوستان و خواهر و برادر کتک کاری کند.

---

یه پیشنهاد ویژه

مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی بوجیکا کادر روانپزشکی و روانشناسی کودک مجربی داره که شما می توانید از خدمات این متخصصین استفاده کنید.

همین حالا اقدام کن

---

علل اختلال بیش فعالی و انواع آن

علائم و شیوع بیش فعالی

روشهای درمانی

what is ADHD