وسواس جنسی و مذهبی چیست؟ مثل نگاه به نامحرم و ترنس بودن
وسواس جنسی و مذهبی چیست؟
در مقاله قبل به وسواس و علل و انواع آن پرداخته شد در این مقاله به وسواس جنسی و مذهبی و درمان آن می پردازیم.
وسواس اینگونه تعریف می شود: عقاید، افکار، تکانه ها، یا تصوراتی که تکرار شونده و با دوام اند و می توان گفت که حداقل در ابتدا، تجربه ای مزاحم و احمقانه هستند، برای نمونه والدی که تکانه های تکرارشونده ای درباره کشتن فرزند محبوب خود دارد، یا شخص مذهبی که افکار کفرآمیز و تکرار شونده دارد. شایع ترین افکار وسواسی عبارتند از: آلودگی، نظم و ترتیب، پرخاشگری، موضوعات جنسی، و مذهبی.
وسواس توان شما را تحلیل می برد. از آنجایی که مغز بخش عمده ای از انرژی بدن را مصرف می کند، تعجب آور نیست که وجود این افکار، احساس خستگی به همراه داشته باشد. از طرف دیگر اجبار رفتارهای تکرارشونده، هدفمند و ارادی که در پاسخ به یک فکر وسواسی یا براساس قواعد خاص و به صورت کلیشه ای انجام می پذیرند. این رفتارها برای خنثی سازی یا پیشگیری از ناراحتی یا وضعیت یا حادثه ای ترسناک انجام می شوند؛ اگرچه این فعالیت، روش واقعی خنثی سازی یا پیشگیری نیست و می توان گفت که به وضوح افراطی است و در اکثر اوقات نیز شخص به افراطی و نامعقول بودن آن واقف است.
اجبارها حرکت هایی هستند که شما در انجام انها احساس اجبار و فشار می کنید. احساس می کنید که انگار فشاری از درون شما را مجبور به انجام کاری یا فکری می کند مثل: دست هایت را بشور، برگرد و در خونه را چک کن.
اختلال وسواس موکنی | علائم تشخیص و درمان تریکوتیلومانیا
وسواس جنسی
در این نوع وسواس افکار جنسی به زور به ذهن فرد می شوند. گرچه این افکار هیچوقت به عمل منجر نمی شوند اما اینقدر در ذهن فرد شدت می یابند که فعالیت های اجتماعی و کار را برای شما غیرممکن می سازد. حتی یک فعالیت ساده مانند نوازش موهای یک کودک می تواند به صورتی غیرقابل تحمل در آید. به این نمونه توجه بفرمایید: مراجع جوانی که که باور داشت یک کودک آزار است.
در واقع این آزار فقط ساخته ذهن وی بود. وی به اختلال وسواس دچار بود و نمی توانست خود را از شر افکار مربوط به سو ء استفاده جنسی خود از پسر همسایه اش خلاص کند و هیچ وقت نتوانسته بود خودش را متقاعد کند که اتفاقی نیفتاده است. او از این افکار به شدت دچار وحشت می شد و اما قادر نبود انها را از ذهن خود بیرون کند.
افرادی که دچار وسواس جنسی هستند ساعات زیادی را صرف اطمینان دادن به خود می کنند که چنین کاری نکرده اند و ممکن است مدام از همسر، همکار، دوست و افراد مذهبی در این باره بپرسند. افکار وسواسی جنسی ممکن است به صورت تمایلات یا تصویرهایی در رابطه با جنس مخالف باشد مثلا مراجعی که هر فردی را که توی خیابان از جنس محالفش می دید این فکر می اومد سراغش که نکنه به نظر جنسی داشته باشه و با بخواهد رابطه جنسی داشته باشد یا نکنه حرف جنسی به او بزند.
به همن منوال افرادی هستند که این نوع افکار جنسی را در رابطه با اعضای خانواده خود تجربه کنند ممکن است این تصویر جلوی چشمشون بیاد که پدر یا مادر، خواهر یا برادر خود را به صورت لخت ببیند ویا رفتار جنسی خاصی را در رابطه با آنها تجربه کند. این افراد به شدت دچار عذاب وجدان می شوند و به انواع راه حل ها روی می آورند که جلوی انها را بگیرند مثل حبس شدن در اتاقشان، نگاه سر به زیر، سرکار ماندن تا دیر وقت و هر کاری که تماس انها را با اعضای خانواده محدود کند.
نوع دیگر این افکار جنسی ممکن است به نگرانی هایی مربوط باشد از جمله اینکه ” نکنه من همجنسگرا هستم؟” در صورتی که فرد هیچ فعالیت همجنس گرایانه ای ندارد و این افکار وقتی بیشتر می شوند که جنس موافق خود را به صورت جذاب برداشت کنند و یا آنها را در باشگاه یا استخر ببیند و همین استرس و اضطراب آنها را بیشتر می کند که نکنه همجنسگرا هستند.
ممکن است ساعت ها وقت خود را صرف این بررسی این کند که من با فلان ادم از جنس مخالف در ارتباط بودم یا زن (یا شوهر) و بچه دارم و این نمی تواند در مورد من صدق کند و یا مدام بخواهد از اطرافیان در این مورد به او اطمینان بدهند یا شاید با مراجعه به متخصص های مختلف و دادن ازمایش های مختلف سعی بر اثبات این ادعا داشته باش که همجنس گرا نیست.
درمان OCD ؛ علائم وسواس فکری ؛
وسواس مذهبی
در افرادی که از وسواس مذهبی رنج می برند ممکن است از اماکن مقدس بخاطر ترس از ارتکاب توهین به مقدسات، یا اشیای مذهبی بخاطر ترس از توهین بخدا اجتناب کنند. در بعضی موارد افراد افکاری شامل توهین به امامان و پیامبران به ذهنشون خطور می کند و برای اینکه بتوانند از شر این افکرا کفرامیز خلاص شوند شروع به ذکر گفتن و توبه و استغفار می کنند.
در موارد دیگر ممکن است افراد تصاویری از توهین به مقدسات به ذهنش خطور کند مثل وقتی که وارد دستشویی می شود و تصور کند دارد روی اسامی مقدس ادرار یا مدفوع می کند. یا تصاویر ناراحت کننده ای از آمیزش جنسی ائمه جلوی چشمشان ظاهر شود و رنج زیادی را متحمل شوند. واژه هایی همچون جهنم، نجس، شیطان یاکلمات لعن و نفرین نز ممکن است مورد اجتناب قرار گیرند.
بعضی افراد مذهبی ممکن است از سخنرانی های مذهبی به این علت اجتناب کنند که با خودشان دچار تردید می شوند آیا بنده خوبی برای خدا بوده یا نه. وسواس های فکری مربوط به گناه، غالبا منجر به اجتناب افراطی از فعالیت های مرتبط با سرپیچی خاص می گردند. به عنوان مثال یک زن مذهبی از تماشای فیلم های خارجی اجتناب می کرد زیرا فیلم های خارجی مخصوصا هالیود برای او این را تداعی داشت که این فیلم ها در مسیر بی خدایی دارند حرکت می کنند و اگر او نگاه کند از این حرکت حمایت کرده و در نتیجه موجب غضب خدا قرار خواهد گرفت.
در وسواس نوع مذهبی معمولا با توجه به وجه قدسی مذهب افراد رنج زیادی را متحمل می شوند و این ترس را دارند که آنها انسان کافر یا مشرک یا غیراخلاقی هستند که درباره خدا یا مقدساتش اینقد ناجور فکر می کنند و همیشه سعی می کنند به شیوه های مختلف از این افکار و تصاویر فرار کنند و این فرار و اجتناب می تواند به شکل های مختلف باشد مثل نماز نخواند یا مسجد نرفتن و یا اجتناب از آیین و مکان مذهبی که ممکن است این افکار کفر امیز را به ذهن انها متبادر کند.
همچنین انها ممکن است دست به رفتارهای جبرانی بزننند تا اثر این افکار و تصاویر کفرامیز را خنثی کنند مثلا ذکر و دعاگفتن، نمازهای طولانی، طلب استغفار و توبه کردن، سوال کردن مداوم برای اطمینان یافتن از اینکه انها ادم های درستکاری هستند.
اما آنچه مبرهن است اینکه جای هیچ عذاب وجدانی نیست چرا که اینها افکاری هستند که همه انسان ها تجربه می کنند منتها افراد دچار وسواس بخاطر بعضی از تفکرات خاص مثل کمال گرایی، مسئولیت پذیری افراطی و فاجعه سازی و … نمی توانند افکار مزاحم توهین امیز از ذهنشان رد شود و بخش زیاد از روز را صرف کنترل انها می کنند.
بخشی از درمان صرف تعدیل افکار زیربنایی مثل کمال گرایی، فاجعه سازی و مسئولیت پذیری افراطی می شود و همچنین در ادامه درمان تکنیک هایی آموزش داده می شود که افراد بتوانند با این افکار مواجه شوند. شاید در وهله اول این فرایند کمی استرس اور باشد ولی وقتی کل افکار وسواسی بررسی شد سپس از جایی که خود فرد توانایی دارد او را کمک می کنیم که این افکار را به ذهن بیاورد و با انها مواجه شود.
تفاوت های وسواس جنسی با اختلال وسواس اجباری
شاید برخی از افراد به اشتباه گمان کنند که وسواس جنسی یا (SO-OCD)، همان اختلال وسواس اجباری یا (OCD) است؛ در صورتی که این دو کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. در اختلال وسواس اجباری که با سلامت روان ارتباط دارد، فرد رفتارها و افکار تکراری را به طور مدام تجربه میکند. همچنین برخی دیگر از افراد ممکن است افکار مزاحمی داشته باشند. اما در اختلال وسواس جنسی که با گرایش جنسی مرتبط است، فرد دارای افکاری است که در مورد گرایش جنسی خود، دچار شک و تردید میشود.
معمولا برخی از افراد این اختلال را با نام همجنسگرایی یا (HOCD) میشناسند. اما نکته اینجا است که هر فردی با هر نوع گرایش جنسی، ممکن است به این اختلال مبتلا شده و افکار ناراحتکننده را تجربه کند. در واقع در این اختلال، فرد ممکن است در مورد تمایلات جنسی خود، دچار تردید شده و یا رفتارهای اجباری در این خصوص داشته باشد. یکی از عواملی که میتواند منجر به این اختلال شود، هوموفوبیا است؛ بنابراین آموزشهای روانی در خصوص درمان این مشکل، باید انجام گیرند.
وسواس در کودکان ؛ انواع وسواس در کودکان
علائم وسواس جنسی
وسواس جنسی دارای علائمی است که یکی از رایجترین آنها، تردید بیش از حد درباره گرایش جنسی خود و همچنین افکار ناراحتکننده و مزاحم در این خصوص است. همچنین فرد در چنین حالتی ممکن است ترسهایی داشته باشد؛ به طور مثال فرد از اینکه توسط جامعه طرد شده و یا هویت خود را از دست بدهد میترسد. همچنین فرد از اینکه گرایش جنسی او بر روابطش تاثیر بگذارد، ترس دارد. فرد مبتلا به وسواس جنسی، به طور مداوم دارای افکار وسواسی تکراری است که مدام از خود میپرسد، آیا من گرایش جنسی خاصی دارم؟!
این افراد معمولاً از اینکه دیگران متوجه گرایش جنسی متفاوت آنها شوند، وحشت دارند. این اختلال گاهی ممکن است فرد را از افراد همجنس خود دور کند؛ زیرا فرد مدام نگران این موضوع است که شاید افراد همجنس او، او را جذاب بدانند. تمام این مسائل میتوانند در روابط شخصی و کاری فرد تاثیرگذار باشند. همچنین برخی از افراد مبتلا به این اختلال ممکن است یک سری افکار مزاحم مانند رابطه جنسی با حیوانات و یا رابطه جنسی با محارم، به ذهن آنها هجوم بیاورد.
آنها افکاری در خصوص سوء استفاده جنسی در ذهن خود دارند که گاهی در نقش فاعل و گاهی در نقش مفعول ظاهر میشوند. برخی دیگر از افکار آزاردهنده این افراد به خیانت، سادیسم، مازوخیسم و بردگی جنسی مربوط میشود. در مواردی دیگر، فرد دچار افکار جنسی در خصوص بدن یک فرد مرده میشود. در برخی موارد نیز فرد دارای افکاری در خصوص میل جنسی نسبت به کودکان یا حتی فرزند خود، یا دوستان و نزدیکان خود است.
تفاوت های وسواس جنسی و خیال پردازی جنسی
برخی از افراد ممکن است به اشتباه گمان کنند، وسواس جنسی همان خیالپردازی جنسی است؛ اما اینها دو مقوله کاملاً جدا از یکدیگر هستند. مهمترین تفاوت این دو مورد، در ایجاد احساس لذت است. فردی که خیالپردازی جنسی میکند، از این خیالپردازی لذت میبرد. اما فردی که دچار وسواس جنسی است، افکار ناشی از اختلال خود را افکاری مزاحم میداند. چنین فردی نه تنها از این افکار لذت نمیبرد، بلکه بسیار ناراحت و معذب بوده و احساس شرم و گناه دارد.
تفاوت دیگر این دو موضوع با یکدیگر، در ارادی یا غیرارادی بودن آنها است. خیالپردازی جنسی تقریباً به صورت آگاهانه و ارادی انجام میگیرد. فرد، خود به صورت آگاهانه این افکار را در ذهن خود تولید کرده و از آنها لذت میبرد. اما فرد مبتلا به وسواس جنسی، به صورت ناآگاهانه و غیر ارادی دچار این افکار میشود و از دور راندن آنها عاجز است. همین موضوع باعث میشود که احساس کند، فردی غیر معمولی و غیر نرمال است.
افکار مربوط به وسواس جنسی به چند دسته تقسیم می شوند؟
افکار مزاحم مربوط به وسواس جنسی، در زنان و مردان تا حدی با یکدیگر متفاوت است. این افکار در زنان اغلب به صورت افکار و تصورات عاطفی بروز میکند، در حالی که در مردان با تصور کردن بدن همراه است. در یک دستهبندی کلی میتوان افکار جنسی وسواسگونه را به چهار دسته تقسیم کرد؛
- افکاری در مورد یک شریک جنسی مشخص
- افکاری در خصوص آزار جنسی که میتواند به این صورت باشد که فرد به شخص دیگری تجاوز میکند و یا اینکه خود مورد تجاوز قرار میگیرد
- افکار همجنسگرایانه
- افکار جنسی در مورد افراد مشهور
درمان وسواس جنسی
روشهای درمانی متفاوتی برای درمان اختلال وسواس جنسی وجود دارد؛ یکی از روشهای درمان این اختلال، قرار گرفتن و روبرو شدن با افکار مزاحم و عدم پاسخگویی به آنها است. در این روش فرد باید با افکار مزاحم خود روبرو شود. حال باید سعی کند در برابر اجباری که در مورد آن عمل وجود دارد، مقاومت به خرج دهد. روش دیگر درمان این اختلال، درمان شناختی رفتاری است؛ این نوع درمان بر اثرگذاری افکار بر رفتارها و باورهای یک فرد تمرکز دارد. درمان دیگری که برای این اختلال در نظر گرفته میشود، شناخت درمانی است.
در این نوع درمان، افکار و احساسات منفی و الگوهای ذهنی شناسایی میشوند. مدیتیشن نیز میتواند تاثیرات مثبتی در درمان این اختلال داشته باشد. در این روش برای آرامش ذهن و رهایی آن از افکار مزاحم، از تکنیکهایی مانند تنفس و تمرکز حواس استفاده میشود. همچنین در برخی از موارد به تشخیص پزشک، ممکن است فرد نیاز به مصرف داروهایی داشته باشد. در اغلب مواقع، داروهای ضد افسردگی که بازجذب سروتونین را مهار میکنند، برای فرد تجویز میشود.
افردی که مراجعه می کنند راههای مختلفی را امتحان کرده اند ولی موفق نشده اند آن را کنار بگذارند. چون راه کنار گذاشتن افکار از کنار گذاشتن یک رفتار مشکل تر است. منتها در درمان شناختی رفتاری با تکیه بر اینکه ببینم چه نوع فکری هست که این افکار را نگه می دارند اقدام می شود و پس از شناسایی آنها راههای مبارزه با این افکار به مراجع یاد داده می شود و همچنین در مقابل افکار مزاحم جنسی که به طور مداوم به ذهن هجوم می اورند تکنیک هایی طراحی می شود که فرد بتواند با این افکار مقابله کند. که پایه درمان های شناختی رفتاری در درمان وسواس خوگیری است.
خوگرفتن به معنای عادت کردن به واسطه استفاده یا تمرین مکرر اشنایی یافتن است. ممکن است این تمرین و تکنیک هایی که ذکر شد گنگ به نظر برسند یا اینکه کارا به نظر نرسند منتها تحقیقات نشان داده اند که تاکنون بهترین روش درمان برای وسواس این روش است. گرچه جاهایی چالش برانگیز است ولی جذاب هستند و پس از هرچالش نوعی لذت بوجود می اید.
دلایل ایجاد وسواس جنسی
یکی از مهمترین اقداماتی که برای درمان وسواس جنسی و یا هر نوع اختلال دیگری باید انجام داد، پیدا کردن دلیل ایجاد آن اختلال است. وسواس جنسی نیز به دلایل مختلفی ایجاد میشود؛ زمینههای خانوادگی، یکی از دلایل شکلگیری وسواس جنسی است. همچنین ابتلا به سایر اختلالات روانی، میتواند زمینهسازی برای اختلالات دیگری مانند وسواس جنسی باشد.
در مجموع وسواس فکری عملی در هر نوعی که باشد، میتواند نشأت گرفته از سایر اختلالات روانی و یا شخصیتی باشد. به طور مثال احتمال ابتلا به وسواس فکری عملی در افرادی که مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر هستند، بیشتر است. بیماریها و اختلالات روانی میتوانند تاثیر زیادی بر جنبههای مختلف زندگی فرد، از جمله زندگی جنسی او داشته باشند. عامل دیگری که میتواند بر ایجاد وسواس جنسی تاثیرگذار باشد، تجربیات گذشته فرد است.
ابتلا به بیماریهای مقاربتی در روابط جنسی قبلی، میتواند زمینهساز شک و تردید جنسی در فرد شود؛ به همین دلیل فرد این تردید را به همسر و یا شریک جنسی خود نیز انتقال میدهد. چنین فردی در مسائلی مانند شستشو و تمیزی حساسیت زیادی به خرج داده و اعمالی وسواسگونه دارد. البته وقتی که از تجربیات گذشته صحبت میکنیم، این موضوع صرفاً به روابط جنسی قبلی مربوط نمیشود؛ بلکه افرادی که در خانوادههایی سختگیر با کنترلگری شدید رشد کردهاند، احتمال درگیر شدن آنها با وسواس فکری عملی زیاد است.
تاثیرات وسواس جنسی بر زندگی فرد
هر اختلال روحی و روانی اگر مدت زیادی ادامه پیدا کند، جنبههای مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. حتی میتواند ارتباط زوجین با یکدیگر را نیز دچار اختلالاتی کند. حال فردی که دچار وسواس جنسی شده است، پس از مدتی قطعاً با همسر خود به مشکلات زیادی بر خواهد خورد. چنین زوجی دیگر تمایلی به برقراری رابطه جنسی با یکدیگر نخواهند داشت. همانطور که میدانید یک رابطه جنسی موفق، زمینهساز ایجاد صمیمیت در بین زوجین است.
حال همسرانی که تمایلی به برقراری رابطه جنسی با هم ندارند، قطعاً هر روز از یکدیگر بیشتر دور خواهند شد. این موضوع به نحو دیگری نیز میتواند اثرات خود را نشان دهد. به طور مثال فردی که به وسواس جنسی دچار است، ممکن است مدام به برقراری رابطه جنسی با سایر افراد فکر کند. حال چنین فردی ممکن است هیچ وقت این کار را انجام ندهد؛ اما از آنجایی که این اختلال در فرد احساس شرم، گناه و ناراحتی ایجاد میکند، در نتیجه به مرور زمان فشار ایجاد شده از این نگرانی بر روی فرد، سلامت روان او را به خطر میاندازد.
مثال هایی از وسواس جنسی
- فردی که نسبت به کودک ۶ ساله همسایه خود، دچار افکار جنسی شده و از این افکار میترسد. با اینکه در عمل هیچ اقدام نادرستی انجام نداده و آسیبی به کودک نرسانده است، اما مدام تصور میکند که این کار را انجام داده است. چنین فردی ساعتهای طولانی به این موضوع فکر میکند و خود را متقاعد میسازد که هیچ عمل نادرستی مرتکب نشده است.
- فردی که در رابطه با جنس مخالف، مدام تصاویری از روابط جنسی را در ذهن خود مرور میکند. اما دائماً نیز از داشتن رابطه احتمالی با او و یا فکر کردن به این موضوع میترسد و احساس گناه میکند.
- فردی که افکار جنسی با یکی از اعضای خانواده خود را در ذهن خود تجسم میکند. به طور مثال ممکن است آن عضو خانواده را با تصویر برهنه، در ذهن خود تجسم کرده و یا تصور کند که رفتار جنسی خاصی را با او انجام میدهد. اما در عین حال از ایجاد این فکر در ذهن خود احساس گناه شدید کرده و از طرق مختلف خود را تنبیه میکند. به طور مثال ممکن است خود را در اتاق حبس کند، تا دیر وقت سر کار بماند، از تماس چشمی با آن عضو خانواده خودداری کند و …. .
- فردی که مدام درگیر این فکر است که شاید من همجنسگرا باشم؛ بهخصوص وقتی که چنین فردی به مکانهایی مانند استخر یا باشگاه رفته و همجنسهای او در نظرش جذاب باشند، ممکن است تا مدتها خود را درگیر چنین افکاری کند. در واقع این فرد نسبت به گرایش جنسی خود دچار شک و تردید شده و مدام میخواهد به خودش ثابت کند که همجنسگرا نیست.
حتی ممکن است از اطرافیان خود در این مورد سوال کند. یکی از پیامدهایی که برای چنین فردی وجود دارد این است که احتمال خودارضایی در فرد بیشتر خواهد شد. همچنین فرد ممکن است برای فرار از این افکار، به طور مداوم با افراد غیر همجنس خود وارد رابطههای جنسی متعدد شود.
سخن پایانی
یکی از اختلالاتی که به شدت میتواند بر زندگی فردی و اجتماعی افراد تاثیر بگذارد، اختلال وسواس جنسی است. در این مقاله سعی کردیم به ابعاد مختلف این اختلال اشاره کنیم. به یاد داشته باشید که اختلالات روحی، روانی و فکری شاید در ابتدای امر چندان جدی به نظر نرسند، اما به مرور زمان شدت گرفته و مشکلات زیادی را در زندگی فرد ایجاد خواهند کرد؛ پس حتی کوچکترین اختلال روانی را جدی گرفته و حتماً به دنبال درمان ریشهای آن باشید.
حمید ضرابی
روانشناس بالینی- متخصص در حوزه های وسواس، افسردگی، اختلالات اضطرابی و شکست های عاطفی.