علل اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کودکان
علل اختلال بیش فعالی و نقص توجه
علل اختلال بیش فعالی و نقص توجه
در حال حاضر علل اختلال بیش فعالی و نقص توجه با وجود اینکه یک اختلال رایج و متداول است ولی ناشناخته است. این احتمال وجود دارد که ناشی از مجموعه عوامل پیچیده ای باشد.
در اینجا به ذکر چند مورد می پردازیم:
1-عوامل ژنتیکی:
در مطالعه اعضای خانواده کودکان دارای این اختلال مشاهده شده که یکی از اعضا که معمولا پدر است به علت عوامل ژنتیکی دارای همین اختلال است (کیولی ۱۹۹۸) در مطالعه عوامل ژنتیکی ۳ روش مطالعه خانواده، همشکمان، فرزند خوانده ها مورد استفاده قرار می گیرد. در تحقیقات بدست آمده (بیدر من وهمکاران ۱۹۹۰) در مطالعه هم شکمان و فرزند خوانده ها رابطه ی قوی بین عوامل ژنتیکی وجود این اختلال مشاهده شده است. آنها با مطالعه عوامل خانوادگی – ژنتیکی – روانی اجتماعی در خویشاوندان درجه اول این کودکان دریافتند احتمال وجود اختلالی مشابه بسیار زیاد است.
گودمن واستیونسون (۱۹۸۹) اظهار کردند که والدین ومعلمان کودکان بیش فعال همشکمان یکسان را بیشتر از همشکمان غیر یکسان مشابه یکدیگر درجه بندی کرده اند(در بررسی ۳۹ همشکم یکسان توافق ۵۱ درصد و در غیر یکسان۳۳ درصد بود).
بررسی فرزند خوانده ها (کانتول۱۹۷۵) نشان می دهد که که والدین فرزند خوانده ها و خویشاوندان نزدیک آنها، فاقد مشکل هایی هستند که در والدین زیستی این کودکان وجود دارد.
در زمینه ی احتمال وجود رابطه با یک ژن تنها نیز نتیجه ی مطالعه (فاراوان و همکاران ۱۹۹۲) از رابطه ای بین نوعی جهش ژنتیکی در کروموزوم ۳ در ژن b گیرنده ی تیروئید(htVB)با این اختلال حکایت می کند.
2-عوامل عصبی و شیمیایی
در بخشهای گوناگون مغز ناقل های عصبی (یک سلول مواد شیمیایی که از سلول عصبی ترشح می شود که توسط سلول دوم گرفته می شود وارتباط عصبی صورت می گیرد) مختلفی وجود دارند. اگر میزان یک ناقل عصبی ناکافی باشد بخشی از مغز که باید روی آن عمل کند به درستی کار نخواهد کرد.
کوکان بیش فعال ممکن است دچار کمبود هایی در بعضی ناقل های عصبی باشند. کارشناسان شیمی – عصبی احتمال می دهند که ممکن است ناقل های عصبی در این کودکان به اندازه کافی نباشد. تعداد زیادی از ناقل ها می توانند قابلیت افزوده ای را در توجه متمرکز در رفتار بازدارنده و خویش کنترلی به وجود آورند.
در کودکان بیش فعال مقدار امواج آهسته (معمولا تتا) که برای خردسالان طبیعی است به میزان کمتری مشاهده می شود.
پژوهشگران دریافتند آسیب به نیمکره راست که بطور عمده هوشیاری و توجه تابع آن است می تواند نارسایی های رادر هوشیاری و توجه تابع آن است می تواند نارساهایی را در هوشیاری و توجه ایجاد کند.
3-خانواده و رفتار والدین :
پژوهشگران این اختلال را نوعی واکنش کودک نسبت به نابسامانی های خانوادگی نظیر اعتیاد به الکل، اظطراب مزمن والدین و افسردگی مادر دانسته اند. و از سوی دیگر به دلیل فراوانی بیشتر مبتلایان به بیش فعالی در خانواده های پر جمعیت آن را به محرک های محیطی نا مناسب مانند کثرت افراد و عدم رفاه خانواده نسبت داده اند.
مطالعه تعامل والدین – فرزند در ایران نشان داده است که این والدین بیشتر از والدین کودکان عادی از شیوه های فرزند پروری خود کامه استفاده می کنند داری اعتماد به نفس کمتری هستند، از شیوه های تنبیهی بیشتری استفاده می شد و روابط گرم کمتری با فرزندانشان دارند. به طور کلی باید بگوییم نوعی رابطه ی متقابل بین فرزند پروری والدین، محیط خانواده و این اختلال وجود دارد که با آسیب پذیری زیستی کودک نیز رابطه دارد.
4-علل روانشناختی:
هر اندازه کودک کم سنتر باشد، ناراحتی یا تنش روانی وی بیشتر به شکلی تظاهرات جسمانی بروز می کند. در نخستین سالهای زندگی کودک، طبیعی ترین پاسخها نسبت به موقعیتی ضربه آور یا اضطراب انگیز، مبادرت به عمل است. در این زمینه چگونگی رفتار والدین و واکنش آنها مهم است. احتمال دارد برخی از کودکان به صورت مادرزادی واجد وضع حرکتی انفجاری تری باشند. در چنین مواردی، پاسخ های سختگیرانه یا خواسته های بیش از حد اطرافیان می توانند کودک را در حالت بیش فعالی نابهنجاری مستقر سازند.
در تعدادی از کودکان، بیش فعالی آشکارا جنبه ی مرضی دارد. از جمله رفتارهای تحریک آمیز و خطرناکی که موجب می شود تا کودک خود را مدام در موقعیتهای مخاطره انگیز قرار دهد. بالاخره بیش فعالی می تواند پاسخی به یک اضطراب دایم باشد، بخصوص وقتی مکانیزم های روانی فرافکنی آزار گرانه استیلا دارند یا آنکه گونه ای دفاع آشفته وار در برابر اضطراب های افسرده وار یا رهاشدگی تلقی شود.
5-تاثیر مواد سمی
پاره ای از محققان بر این باورند که بیش فعالی می تواند ناشی از مواد افزوده شده یا ترکیب کننده های طبیعی برخی از غذاها باشد.
بنابراین یک رژیم غذایی مرکب از گوشت تازه سبزیجات شیر را پیشنهاد می کنند و توصیه می کنند که از مصرف رنگها و چاشنی های مصنوعی اجتناب شود. برخی پژوهش ها نیز بهبود نشانه های رفتاری را در نتیجه رعایت این رژیم تایید کرده اند.
همچنین تجمع فلزات سمی مانند( سرب، آرسنیک، آلومنیوم، جیوه یا کادیوم) می تواند سبب مشکلاتی در یادگیری و رفتار کودکان شود. بارکلی (۱۹۸۲)می نویسد ۳۰ درصد کودکان که میزان سرب خون آنها زیاد است نشانه های بیش فعالی را نشان می دهند.
سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری نیز از مسموم کننده های دیگراست که با این اختلال رابطه دارد.
البته به طور کلی پژوهش ها نشان دهنده رابطه علت شناختی بین بیش فعالی با مصرف الکل و سرب است اما پژوهش های بیشتری در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
انواع بیش فعالی
نوع بی دقت و بدون توجه : در این نوع فرد نمی تواند روی تکلیفی که به او می دهند و یا یک فعالیت خاص تمرکز داشته باشد. اکثر کودکان دچار ADHD در دقت و توجه کردن دچار مشکل هستند.
این دسته از افراد غالبا:
*توجه زیادی به جزئیات ندارند.
* در بازیها و کارهای مدرسه نمی توانند تمرکز داشته باشند.
* کارهای مدرسه و فعالیتهای روزانه خود را در منزل تا آخر دنبال نمی کنند و آنها را به پایان نمی رسانند.
* نمی توانند یک وظیفه یا تکلیف را تمام و کمال انجام دهند.
* اسباب بازی ها، کتاب ها و وسایلشان را اغلب گم می کنند.
نوع تکانشی – بیش فعالی : در این نوع از اختلال فرد بسیار فعال است. و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می کند. فعالیت بیش از حد معمول، قابل مشاهده ترین مشخصه اختلال ADHD است. کودک بیش فعال همیشه در حال انجام کاری می باشد. ممکن است سطح بیش فعالی با افزایش سن کاهش یابد. این کودکان قبلا از این که راجع به عملی فکر کنند آن را انجام می دهند. برای مثال این کودکان ممکن است بطور ناگهانی وسط خیابان شروع به دوین کنند و از یک سمت به سمت دیگر خیابان بدون نگاه کردن حرکت کنند و یا این که از درخت بلندی شروع به بالا رفتن کنند. ممکن است آن ها موقعیتهای خطرناک شگفت زده شوند.
گاهی هم هیچ ایده و فکری برای خارج شدن از این وضعیت ندارند. غالبا، فعالیتهای تکانشی و بیش فعالی با هم همواره هستند.
مشخصه کودکانی که این اختلال را با هم دارند بدین گونه است:
* بی قراری و ناآرامی
*دویدن مداوم از سویی به سوی دیگر و یا بالا رفتن از چیزی
* پایین آمدن از صندلی وقتی که اجازه این کار را ندارند.
* عدم توانایی در بی سر و صدا بازی کردن
* بیش از حد صحبت کردن
*پاسخ دادن ناگهانی و بدون فکر به پرسشی که هنوز تمام نشده است
*عدم توانایی در صبر کردن برای نوبت خود
* بدون اجازه وسط بازی دیگران پریدن
* وسط صحبت دیگران پریدن
نوع ترکیبی: در این نوع اختلال فرد بسیار فعال است و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می نماید. کودکان با این نوع اختلال نشانه هایی از هر دو نوع قبل را که متذکر شدیم دارا هستند. آنها در توجه کردن، بیش فعال بودن و کنترل تکانش های خود دچار مشکل هستند. البته گاهی تمام کودکان بی توجه هستند و یا اینکه بیش از حد فعالیت می کنند و حرکات تکانشی دارند.
اما در کودکان دچار ADHD این حرکات همیشگی هستند نه استثنایی، این رفتارها برای کودک در خانه، مدرسه و با دوستان مشکلات حقیقی ایجاد می کنند در نتیجه اکثر کودکان دچار این اختلال، احساس افسردگی، اضطراب و عدم اطمینان به خود را دارند. این احساسات جزء نشانه های ADHD محسوب نمی شوند و در اثر مشکلات مکرر در خانه و مدرسه در کودک ایجاد می شوند.
برخی مشکلات مربوط به بیش فعالی کدامند؟
یکی از مشکلات موجود در تشخیص بیش فعالی این است که اغلب با سایر اختلالها همراه است. دو سوم از کودکان مبتلا به بیش فعالی به صورت همزمان به اختلالهای دیگری نیز دچار هستند. برخی از این اختلالات به شرح زیرند:
*اختلال ضدیت و اختلال هدایتی: در حدود ۳۵٪ از کودکان بیش فعال دچار اختلال ضدیت هستند که با علائم لجبازی، فوران خشم، کج خلقی، تمایل به دعوا و مبارزه و زیر پا گذاشتن قوانین بروز می کنند. اختلال هدایتی نیز علائم مشابهی دارد اما تظاهرات پرخاشگری در آن شدیدتر است. کودکانی که اختلال هدایتی دارند بیشتر دچار مشکل با قانون می شوند. همراهی این دو اختلال با بیش فعالی نوع برانگیخته و نوع ترکیبی بیشتر دیده می شود.
*اختلال خلق : بیش فعالی در برخی موارد همراه با اختلالات خلقی مانند افسردگی است. در حدود ۱۸٪ از کودکان پیش فعال خصوصاً نوع بی توجه، افسردگی را تجربه می کنند. ممکن است احساس بی کفایتی، انزوا و بیهودگی کنند و عقب ماندگی تحصیلی و مشکلات اجتماعی پیدا کنند. این کودکان اعتماد به نفس پایینی دارند.
* اختلال اضطرابی : اختلال اضطرابی در ۲۵٪ کودکان بیش فعال وجود دارد. علائم شامل نگرانی شدید، ترس، اضطراب و وحشت هستند که حتی می تواند علائم جسمی مانند تپش قلب، تعریق، درد شکمی و اسهال ایجاد کند. از اختلالاتی که با بیش فعالی همراهی دارد اختلال وسواسی اجباری و سندرم تورت هستند. همچنین تیکهای صوتی و حرکتی که مکرراً تکرار می شوند ممکن است وجود داشته باشند. کودکی که چنین علائمی دارد باید توسط متخصص ارزیابی شود.
* ناتوانی در آموختن: در حدود نیمی از کودکان مبتلا به بیش فعالی در آموختن ناتوان هستند. شایعترین نوع آن ناتوانی در خواندن و نوشتن است. با اینکه بیش فعالی ناتوانی در آموختن نیست اما به دلیل تداخلی که در توجه و تمرکز کودک ایجاد می کند مانع عملکرد مناسب کودک در مدرسه می شود.
اگر کودک به طور همزمان مبتلا به بیش فعالی و اختلالات دیگر باشد پزشک طرح درمانی مناسبی را اجرا خواهد کرد. اگر علائم ترکیبی باشند برخی درمانها مناسبتر هستند.
