بازی درمانی

بازی درمانی چیست؟

این تکنیک براساس بازخورد رفتار کودک است باید عواطف کودک را بشکلی شناسایی کرد و آنرا به کودک منتقل کرد که کودک نسبت به اعمال و رفتار خود آگاه شود. بازی درمانی یکی از روشهای تاثیر گذار در بهبود  مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در حین بازی می توان به بخش زیادی از ویژگیها، مسائل و رشد کودک پی برد.

بازی‌های کودکان مختلف و ویژگی‌هایی که از خود ظاهر می‌سازند تفاوتهایی با همدیگر دارند. هر چند نوع بازیها در گروه‌های سنی و کودکان رده سنی مشترکاتی دارد، ولی نوع شرکت کودک در بازی ارزش (اهمیت) خاصی دارد.

بازی درمانگر در حقیقت از موقعیت بازی به منظور بوجود آوردن رابطه با کودک استفاده میکند و سعی میکند به تخلیه هیجانی او و بهبود مشکلات او در زندگی عادی‌اش بپردازد.

در حقیقت بازی درمانی به کودک کمک میکند تا عواطف منفی و رویدادهای ناراحت کننده‌ای را که نتوانسته‌اند با آنها کنار بیایند، درک کنند.

به جای بکارگیری شیوه‌های درمانی معمول افراد بزرگسال مانند تبادل نظر و توضیح درباره‌ی چیزی که باعث رنجش آن‌ها شده است، از بازی به منظور برقراری رابطه به شیوه‌ی خود سود می‌گیرند، بی آن که احساس کنند که  عدم امنیت کند.

کاربرد بازی درمانی

بازی به منظور رشد اجتماعی ، احساسی، شناختی، فیزیکی، زبانی و تربیت خلاقیت همه‌ی کودکان حیاتی است. بازی سبب تحکیم آموخته‌ها در تمامی کودکان و نوجوانان حتی برای آن هایی که در برقرار نمودن رابطه کلامی مشکل دارند، میشود .

بازی درمانی به شیوه‌های متفاوت به کودکان یاری می‌کند. کودکان از راه بازی، پشتیبانی عاطفی دریافت می‌نمایند و مطالب زیادی درباره‌ی عواطف و افکار خود آموزش می بینند. گاهی تجربه‌های دشوار و آسیب‌ زننده گذشته را در بازی‌های خود مجددا  آشکار می کنند تا فهم بهتری از آنها به دست آورند و بتوانند تسلط بهتری بر خود داشته باشند.

هم چنین توانایی دارند بیاموزند که چگونه روابط و تنشهایشان را با شیوه‌های ‌بهتری مدیریت کنند. بازی درمانی می‌تواند نتایجی کلی، مانند کاهش پریشانی (اضطراب) و افزایش اعتماد به نفس یا برآیند ویژه (خاص) ، همچون تغییر رفتار و التیام و بهبود روابط با اعضای خانواده و اطرافیان داشته باشد.

محیط بازی‌ درمانی

محیط بازی باید پایدار باشد و در حقیقت شامل یک محدوده بسته که عمدتاً یک اتاق ویژه است که از نظر روشنایی و دما در جای مناسبی از ساختمان قرار داشته باشد. کودکان می‌بایست در محدوده اتاق بازی کنند و هیچ یک از وسایل بازی را نبایست از اتاق بیرون ببرند.

برای هر جلسه بهبود یکسری وسایل بازی از قبل تهیه می شود و در نظر گرفته میشود که عمدتاً شامل نوزاد عروسکی، شیشه شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان پلاستیکی، تفنگ عروسکی، عروسکهای کاغذی که بیانگر اعضای خانواده باشد، خانه عروسکی، خمیرهای بازی و توپ است که در اختیار کودکان گذاشته می شود و می‌گوییم: (هر بازی که علاقه داری انجام بده)

 

---

یه پیشنهاد ویژه

مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی بوجیکا کادر روانپزشکی و روانشناسی کودک مجربی داره که شما می توانید از خدمات این متخصصین استفاده کنید.

همین حالا اقدام کن

---

شیوه‌های مختلف بازی درمانی و کاربرد آن در بهبود کودکان

  عامل هایی که در برگزیدن نوع بازی کودکان دخالت دارد شامل: تفاوت‌های فردی؛ میزان سلامت جسمی و روانی؛ سطح رشد بدنی و حرکتی؛ هوشبهر ؛ جنسیت ؛ خلاقیت؛ محیط خانواده و موقعیت مکانی؛
برهمین اساس بازی به انواع مختلف تقسیم می‌شود:

۱_بازی‌های حرکتی : از قدیمی‌ترین نوع بازیها ست؛ به ابزار ویژه نیازمند است؛ هم به صورت فردی و هم به صورت گروهی انجام می‌شود؛ برای استفاده از نیرو (انرژی) مازاد بدن و خلاص شدن از  خستگی و کسالت زیاد مفید است و رفتارهای نا آرام و خشونت آمیز توأم با عصبانی شدن کودک را کاهش می دهد.

۲_بازی‌های ایفای نقش : کودک به الگو و تقلید نقش هایی می‌پردازد که آنها را خوب می شناسد. بطور معمول بهترین شخصیت‌ها برای آغاز ایفای نقش؛ پدر و مادر؛ برادر؛ خواهران و همسالان هستند. کودک از ایفای نقش لذت می برد و تجربه کسب می کند .

در مرحله دبستان بیشتر نقش معلم را ایفا می‌کند؛ در حالیکه در مرحله نوجوانی از تقلید رفتار افراد بزرگسال دوری میکند و به تقلید رفتار دوستان خود می‌پردازد که این خود آغازی است برای همراه شدن با گروه‌های اجتماعی و ایفای نقش‌های حقیقی زندگی.

۳_بازی‌های نمایشی: کودک در تقلید از بزرگترها از طرز لباس پوشیدن و وسایل مصرفی آن‌ها هم استفاده می‌کند؛ مانند پسر کوچکی که لباس پدر را به تن کرده؛ عینک او را به چشم می‌زند و یا دختر بچه‌ای که کفش پاشنه بلند مادر را به پا می کند و به زحمت راه می‌رود.

 

۴_بازیهای نمادی: هنگامی که کودک رسیدن به ابزار و وسایل مورد نیازخود را غیر ممکن می‌بیند؛ نیازهای خود را با بکارگیری لوازم نمادین و از مسیر بازی بیان می کند. به عنوان نمونه بر تکه‌ای چوب سوار شده؛ این بالا پایین می پرد؛ مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را حرکت می دهد. این نوع بازی‌ها یکی از برترین شیوه‌های بازی درمانی محسوب میشوند .

۵_بازی‌های آموزشی: با اهمیت‌ترین وسیله آموزش کودک؛ استفاده از وسایل بازی مناسب است؛ مانند مکعب‌ چوبی که کودک با جور کردن و دسته بندی کردن آن‌ها می تواند با مسائل اساسی ولی آسان (ساده) و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه‌ی کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت‌های زندگی می‌توان استفاده کرد.

بازی‌های آموزشی تقویت توجه و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می‌شوند؛ بشرط آنکه سعی کنیم کنترل اساسی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و گذرگاه آن را او تعیین کند.

۶_بازی‌های خلاقانه: کودک از مسیر به وجود آوردن چیزی؛ افکار و احساساتش را بیان می‌کند؛ مانند نقاشی؛ موسیقی؛ خمیر بازی؛ شن بازی و یا بکارگیری کلمات که او را قادر می‌سازد تا داستان؛ شعر و نمایشنامه بنویسد.

بازی درمانی یک شیوه منظم بر اساس برخی تئوری های روانشناسی است و پژوهش ها  نشان دهندهٔ اینست که در خیلی موارد مؤثر و تاثیر گذار بوده است.

پژوهش های جدیدی که بوسیله انجمن بازی درمانی انگستان، وابسته به کانون جهانی بازی درمانی انجام شده، نشان میدهد که ۷۱ درصد از کودکان مراجعه کننده به بازی درمانی، دگرگونی (تغییرات) مثبت عمده‌ای در  بهبود بیماری‌های خود یافته‌اند.

محیط امن، خصوصی و مراقبت شده اجازه می دهد که کودک ، برای سلامت جسمی و روانی ایجاد میشود. بازی کردن به خلاقیت ناخودآگاهانه منتج میشود و از این امر به وسیلهٔ پزشکان به منظور بهترشدن بدون دارو استفاده می‌گردد.

درمانگر می‌تواند از شیوه مشاهدهٔ رفتار کودک ، که در جلسات بازی اتفاق میوفتد ، برای بهبود وی استفاده کند. بااهمیت‌ترین چیزی که بایست به کودک داده شود «زمان مخصوص» است که در زندگی مدرن امروزی، پدر و مادر چنین زمانی برای اختصاص به فرزند خود را ندارند.

این موقع می‌تواند فقط بودن با اونها باشد که جای تاسف است که پدر و مادر امروزی به این امر توجه چندانی ندارند. کودکان به استراتژهایی احتیاج دارند. که در رویارویی با سختی‌های زندگی که در طول زندگی با اونها مواجه میشوند و قادر نیستند آن شرایط را تغییر دهند، به کار گیرند.

بازی درمانی به کودکان این اجازه را میدهد که نگرش مثبت و خوبی از زندگی و مشکلات به همراه آن در زندگی را داشته باشند.

جلسات بازی درمانی بین سی تا چهل دقیقه است که امکان دارد با یک کودک یا گروهی از کودکان انجام پذیرد. انواع تکنیک‌های «کیت لوازم بازی درمانی» با عنایت به خواسته‌های کودک و مهارت‌های وی استفاده میشود که می‌تواند شامل؛ تجسم خلاق، بهبود به همراه قصه گویی ، مسائل زندگی و نقش کودک در آن، عروسک بازی، ماسک‌ها، شن بازی، موزیک ، رقص، انجام حرکات و گِل بازی باشد.

بازی درمانی چطور در خانه مفید واقع می‌شود؟

بازی با خردسالان برای احساس رابطه ، امنیت و دلبستگی نیاز اساسی می‌باشد. در محل خانه سبک فرزند پروری شاد و مفرح از میزان کشمکش بر سر توانایی (قدرت) می‌کاهد و موقعیت‌های تنش زا را به طرف موقعیت‌های شادی بخش سوق می‌دهند.

کودکان دارای اختلال بیش فعالی سیل زیادی از هشدارهای؛ نه‌ها ،  مواظب باش‌ها ؛ و این عمل را انجام نده‌ها را می‌شوند، امر و نهی کردن و دائم نه گفتن به آن‌ها و بازداشتن آن‌ها از کاری سبب خستگی و دگرگونی کودکان میشود یا بعبارتی باری بر دوش آن‌ها می‌گذارد، که در نهایت این کار نشانه‌هایشان رو به وخامت می‌رود و آسیب پذیرتر می‌شوند»

بازی یک راه طبیعی در رفع کردن و آزاد کردن تحولات هیجانی هر روزه کودکان است  ضمن آن که متخصصا با این نظر موافق هستند که لحظاتی به منظور آموزش وجود دارند، زمان بازی بیشتر بایست به ساختن ارتباطات اختصاص داده شود.

 کودکان بدون یا مبتلا به بیش فعالی با میل خود به من رجوع میکنند و آنچه در ذهن دارند را با من در میان می‌گذارند. چنانچه ما به کودکان اجازه ندهیم تا این رابطه را از مسیر بازی برقرار کنند، آن‌ها به پرخاشگری دست می زنند و بنابراین ما دست به کار تنبیه می‌شویم”.

کودکان  بیش فعال چالش‌های خاصی را برای پدر و مادر ذاتاً شاد و سرزنده ایجاد می‌نمایند . به علت مشکلات کارکردهای اجرایی، برای آن‌ها پیگیری قوانین و ماندن در یک کار از اول تا آخر سخت است . از آن مهم‌تر، سبک بازی آن‌ها امکان دارد بیرون (خارج) از کنترل باشد.

پدر و مادر برانگیخته و عصبانی امکان دارد بگویند «اگر درست بازی نکنی، ما هم بهیچ وجه با تو بازی نمی‌کنیم».

ولی بایست به آن‌ها اجازه داد تا رها بازی کنند وگرنه آن‌ها این پیام را میگیرند : «تو معمولی نیستی؛ من نمیخوام باتو بازی کنم».

تکنیک‌های بازی درمانی بمنظور استفاده در خانه

پدر و مادر میبایست بگذارند کودک بیش فعال رهبر باشند و از او پیروی کنند. برای یک کودک نقص توجه که نیازمند بسط توانایی اش برای پیگیری امور می‌باشد، تلاش کنید او را درگیر بازی‌های محتوایی با عروسک‌ها و مینیاتور حیوانات کنید.

کوهن می‌گوید «به فرزندتان اجازه دهید تا هرچه از شما می‌خواهد را به شما بگوید». به او اجازه دهید با انگیزه شوند و در زمینه اینکه آیا او سبب خوشحالی شما در بازی میشود یا نه نگران نباشد. فرزندتان باید رهبری و مسئولیت  را هنگام بازی بر عهده بگیرد و در صورت بیرون (خارج) شدنش از محدوده بازی او را به کاری که درحال انجامش بوده است، برگردانید؛ خواه ذهنی خواه حرکتی.

تکنیک‌های بازی درمانی

یکی از نویسندگان بزرگ در زمینه کودکان و مادر دو کودک میگوید که کمی بازی درمانی با دو دخترش رفتار و افکار آن‌ها را بهبود می‌دهد. او چهار بازی را پیشنهاد  می‌کند:

با بازی آغاز کنید

من روز را با بردن دو دخترم به بیرون از خانه و بازی با اونها آغاز می‌کنم. ما در پارک می‌دویم، سراپا خاکی و کثیف می‌شویم، پیاده رو‌ها را با پاستل گچی رنگی می‌کنیم و آنگاه به محض رسیدن به خانه دوش میگیریم و مجدد درانتظار آمدن صبح هستیم. با اجرای این برنامه روزمره متوجه کم‌تر شدن بهانه‌ها و رفتارهای منفی کودکان شده‌ام.

از عروسک‌های محبوب فرزندتان استفاده کنید

هر دو دخترم عاشق عروسک مینیاتوری هستند زیرا می‌تواند هیجان‌های شدید آن‌ها را هنگام عصبانی شدن و رنجش به سوی آسودگی (آرامش) هدایت کند. دستم را در عروسک فرو می‌برم بطوریکه قابل تکان دادن باشد و آن را بالا می‌آورم.

در قالب نقش به شکلی کودکانه گفت و گو می‌کنم که سبب خوشحالی دخترم شود و موقعیت آشفته را جذاب کرده و تغییر می‌دهم.

بازی خیالی

یک روز کودک 24 ماهه ما از نرفتن به باغ وحشی عصبی شد و گریه کرد. به جای کوشش به منظور توضیح دادن آن که هوا برای بیرون آوردن حیوانات خیلی گرم است و نیز بداخلاق و عصبی شدن خودمان، من گفتم «دوست دارم یک باغ وحش در حیات پشتی مان داشتیم، به نظرت باحال نمی‌شد چنانچه داشتیم؟» دوست داری چه حیواناتی در باغ وحش حیات پشتی باشند؟ اوه، بله قطعاً فیل . نظرت در مورد گورخرها چیه؟ بله و همینطور شیر ها.

هی، بیا یک نقاشی از باغ وحش حیات پشتی مان بکشیم ! ” یک تصویر خیالی در سمت و سوی روان شدن عواطف ناکام کننده و ناامیدی هایی که اصولا منشا آن رفتارهای ناخوشایند است را ایجاد کنید.

فضای بازی‌ درمانی:

فضای بازی باید پایدار باشد و در حقیقت شامل یک محدوده بسته که عمدتاً یک اتاق ویژه است که از نظر نور و دما در جای مناسبی از ساختمان قرار داشته باشد. کودکان می‌بایست در محدوده اتاق بازی کنند و هیچیک از وسایل بازی را نبایست از اتاق بیرون  ببرند.

برای هر جلسه بهبود یکسری وسایل بازی از قبل آماده میشود و در نظر گرفته میشود که عمدتاً شامل نوزاد عروسکی، شیشه شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان عروسکی، تفنگ عروسکی، تعدادی عروسکهای مقوایی که نشانگر اعضای خانواده باشد، خانه عروسکی، خمیرهای بازی و توپ است که در اختیار کودکان گذاشته میشود و می‌گوییم: ((هر بازی که دوست داری انجام بده))

فواید بازی درمانی

کوذکان را در موقعیت‌ های دشوار حمایت احساسی میکند،  به کودکان تجربه را با روش خود یاد می‌دهند،  کودکان میتوانند با عصبانی شدن یا پرخاشگری در فضای مناسب برون ریزی کنند، با بکارگیری این شیوه پدر و مادر حرف کودکان را بهتر متوجه می‌شوند.

---

یه پیشنهاد ویژه

مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی بوجیکا کادر روانپزشکی و روانشناسی کودک مجربی داره که شما می توانید از خدمات این متخصصین استفاده کنید.

همین حالا اقدام کن

---

مطالب مرتبط

• روانشناس خوب | 8 ویژگی روانشناس خوب
• روانشناس کودک در تهران
• شب ادراری کودکان و راههای درمان آن
• بازی آنلاین و آسیب های آن به کودکان
• مرکز مشاوره روانشناسی